Τρίτη 19 Απριλίου 2016

ΘΕΟΦΙΛΟΣ - Ν. ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ - Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣ

Είναι σίγουρο ότι ο πιο γνωστός Μυστικός Δείπνος από τα έργα τέχνης είναι του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, μια τοιχογραφία του 15ου αιώνα.


Βρίσκεται στο Μιλάνο της Ιταλίας, στην τραπεζαρία του μοναστηριού Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσιε (Santa Maria delle Grazie - Παναγία της Χάριτος), αν και η δημιουργία του έγινε ως παραγγελία από τον δούκα Λουδοβίκο Σφόρτσα, που επιθυμούσε αρχικά το κτίριο να αποτελέσει το μαυσωλείο της οικογένειάς του. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πολυτιμότερα έργα στην ιστορία της τέχνης και ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και αναπαραχθέντα έργα ζωγραφικής.

Όμως το θέμα αυτό ζωγράφισαν τόσο ο Θεόφιλος όσο και ο Νίκος Εγγονόπουλος.

Θεόφιλος, "Μυστικός Δείπνος", Καζεΐνη
Ο Θεόφιλος προσπάθησε και έβαλε τα πρόσωπα (Χριστός και μαθητές), στην ίδια θέση με αυτόν του Ντα Βίντσι. Δεξιά στον πίνακα (αριστερά του Ιησού) οι τρεις μαθητές ο Θωμάς, ο Ιάκωβος και ο Φίλιππος αναρωτιούνται για τον προδότη και οι άλλοι τρεις τέρμα δεξιά, ο Ματθαίος, ο Ιούδας ο Θαδαίος και ο Σίμων ο Ζηλωτής συνομιλούν μεταξύ τους αναζητώντας απαντήσεις. Από την αριστερή μεριά πάλι τρεις - τρεις μαζί. Ο Βαρθολομαίος, ο Ιάκωβος (ο γιος του Αλφαίου) και ο Ανδρέας τέρμα αριστερά όρθιοι κοιτάν έκπληκτοι τον Χριστό, το ίδιο και οι τρεις ακριβώς δεξιά του, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ο Πέτρος και ο  Ιωάννης. Ο Ιούδας είναι ο μόνος που έχει τους αγκώνες του πάνω στο τραπέζι και ο Ιωάννης έχει γείρει το κεφάλι του σαν λιπόθυμος προς τη μεριά του Πέτρου (υπάρχουν απόψεις ότι ο Ιωάννης, είναι η Μαρία η Μαγδαληνή). Μόνο ο Ιησούς (ίσως και ο Ιούδας) παρουσιάζεται ατάραχος αφού γνωρίζει τι θα επακολουθήσει. Φοράει επίσης τον ίδιο μανδύα, κόκκινο με μπλε από πάνω, όπως και στου Ντα Βίντι. Ακόμα και τα παράθυρα στους πίνακες είναι ακριβώς τρία. Μόνο οι ταπετσαρίες στον πίνακα του Θεόφιλου είναι τρεις έναντι τεσσάρων στου Ντα Βίντσι. Στον Χριστό "του Θεόφιλου" βλέπουμε το φωτοστέφανο (πιο κοντά στην ορθόδοξία) ενώ στου "Ντα Βίντσι", πιο κοντά στη Δυτική εκκλησία, εικονίζεται χωρίς αυτό. Διαφορά επίσης και στο τραπέζι που έχει τραπεζομάντηλο ενώ του Θεόφιλου όχι. 
Έτσι καταλαβαίνουμε ότι ο Θεόφιλος είχε σαν πρότυπο αυτόν τον πίνακα.

  • Δες και τον πίνακα του Εγγονόπουλου. Μοιάζει τόσο πολύ με του Ντα Βίντσι; Τι διαφορές βλέπεις;
Εγγονόπουλος, "Ο Μυστικός Δείπνος", σχέδιο (μολύβι και κάρβουνο σε χαρτί), 1952
Εγγονόπουλος, "Ο Μυστικός Δείπνος", αυγοτέμπερα σε ξύλο, 1952
  • Ποιος μπορεί να είναι ο Ιούδας;
  • Ποια χαρακτηριστικά του Εγγονόπουλου παρατηρείς;
  • Ποια χαρακτηριστικά των έργων του δε βλέπουμε εδώ;
Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣ  ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ
...ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΤΖΕΦΙΡΕΛΙ "Ο ΙΗΣΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΖΑΡΕΤ"

Πέμπτη 14 Απριλίου 2016

Ν. ΧΑΤΖΚΥΡΙΑΚΟΣ - ΓΚΙΚΑΣ - ΤΟΠΙΟ ΣΤΗ ΜΥΚΟΝΟ

Τοπίο στη Μύκονο, Λάδι σε σανίδα
Έχει διαστάσεις 0,295 x 0,395 μ. και βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη, στην Πινακοθήκη Γκίκα, στην Αθήνα. Απεικονίζει με αφαιρετικό τρόπο ένα τοπίο της Μυκόνου. Ο καλλιτέχνης διετέλεσε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και ιδρυτικό μέλος του ελληνικού τμήματος της "AICA" (Association Internationale des Critiques d’Art, Διεθνής Ένωση Κριτικών Τέχνης). 
Η περίοδος από το 1946-1954, στην οποία ανήκει και το συγκεκριμένο έργο, είναι η φάση της μεγάλης ακμής του, όπου μέσα σε ένα πλαίσιο φωτός, χρώματος και γλώσσας ελληνικής δημιούργησε έργα ζωγραφικά που ανήκουν στον αναλυτικό και συνθετικό κυβισμό. Επιπροσθέτως ο ζωγράφος συνδυάζει στοιχεία, όπως ο κυβισμός και η αρχιτεκτονική της Ελλάδας. Οι καθαρές φόρμες, τα περιγράμματα και τα γεωμετρικά σχήματα, χαρακτηριστικά στοιχεία του κυβισμού, διακρίνονται και σε αυτό το έργο του. Η επανάληψη της φόρμας δινει την άισθηση ότι ο πίνακάς του "κινείται"...

  • Πού βρίσκεται η Μύκονος; Βρες την στον χάρτη.
 

Τρίτη 12 Απριλίου 2016

Ο ΕΡΜΗΣ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΤΕΛΗ


Το άγαλμα χρονολογείται από το 343 π.Χ. και είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο της Πάρου. Είναι το μόνο αυθεντικό έργο του Πραξιτέλη που έχει διασωθεί. 
Τα στοιχεία που συνηγορούν ότι πρόκειται περί του πρωτοτύπου είναι :
  • η περίφημη κατακόρυφη καμπύλη (σχήμα S) του σώματός του, γνωστή Πραξιτελική ιδιομορφία
  • τα ακατάστατα μαλλιά του (βόστρυχοι)
  • το αριστοτεχνικά δουλεμένο ρούχο του
Βρέθηκε στην Ολυμπία, απείραχτο στο βάθρο του, αρκετά μέτρα κάτω από την γη και έχει ύψος 2.13 μ. Ήταν αφιερωμένο από τους Ηλείους και Αρκάδες στο ιερό Άλτις, για να εορτάσουν την συνθήκη ειρήνης. Μετά είχε τοποθετηθεί στον ναό της Ήρας, όπου και βρέθηκε στις 26 Απριλίου 1877. Σώθηκε σχεδόν άθικτο, γιατί όταν κατέρρευσε ο ναός από τον σεισμό, στα τέλη του 3ου μ.Χ αι., οι τοίχοι του σηκού που ήταν από ωμές πλίθρες, το σκέπασαν προστατευτικά. Στο κουκούλι αυτό των ερειπίων είχε εγκλωβισθεί το κομψοτέχνημα, που δημιούργησε με τελειότητα μοναδική και απαράμιλλη, η σμίλη του Πραξιτέλη. Για επτά ολόκληρους αιώνες ο Ερμής έστεκε ολόρθος, μαγεύοντας με την πλαστικότητα, τη ζωντάνια και την ομορφιά του τους επισκέπτες του ναού. 
Το έργο, το διαμάντι της Ολυμπίας, παριστάνει τον Ερμή, τον αγγελιαφόρο των Θεών, με τον μικρό Διόνυσο να προσπαθεί να πάρει κάτι από το χέρι του.
Η ιστορία έχει ως εξής: η Σεμέλη, μητέρα του Διόνυσου, πέθανε από τον τρόμο της, όταν ο Δίας της παρουσιάστηκε με τους κεραυνούς και όλη του την λάμψη, μπροστά της. Ήταν όμως έγκυος και ο Δίας παίρνοντας το βρέφος, το έστειλε στις νύμφες της Κρήτης, με τον Ερμή. Όταν το μωρό άρχισε να κλαίει, ο Ερμής για να το καθησυχάσει, του έδειξε κάποιο γυαλιστερό αντικείμενο. Αυτήν την σκηνή απεικονίζει το έργο, το οποίο παρουσιάζει τον Ερμή νωθρό, αλλά αρρενωπό, να ακουμπάει στον κορμό ενός δένδρου. Στα χείλια του, τα οποία αφήνουν μία ελαφρά σκιά, διακρίνεται η αρχή ενός χαμόγελου. Η λεπτότητα του στόματος έρχεται σε αντίθεση με τη δυνατή του μύτη. Τα μαλλιά του Ερμή είναι άτακτα και κάνουν να φαίνεται το δέρμα του πιο απαλό και πιο λείο. Η απαράμιλλη τέχνη του Πραξιτέλη, στο να αφαιρεί την σκληράδα από το μάρμαρο, κάνοντας το, το ίδιο με την όψη της σάρκας, οφείλεται στη μεγάλη δεξιοτεχνία του, στην χρήση φωτός και σκιάς. Ο Πραξιτέλης για να δώσει ζωντάνια στο άγαλμα, σκοπίμως δεν κρατάει τις αναλογίες. Εάν κανείς το παρατηρήσει από τ' αριστερά, φαίνεται λυπημένο, από τα δεξιά φαίνεται γελαστό, όταν δε το κοιτάξεις από μπροστά, ήρεμο. 

Ο Ερμής εκπροσωπεί την αρμονία και ωραιότητα του ανδρικού κάλλους. Είναι ο Άδωνις, νέος όλων των εποχών και όλων των αιώνων. Ο Πραξιτέλης εμπνεόταν από το κάλλος και την τέχνη της γυμνής ομορφιάς, την οποία θεοποίησε. Έφτιαξε τον Ερμή του σαν πρότυπο ανδρικής ομορφιάς, αποδίδοντας ένα τέλειο καλλιτεχνικά σώμα ιδανικού τύπου, ώστε να μας αφήσει να φαντασθούμε ότι το σώμα αυτό γαλουχήθηκε με αμβροσία και νέκταρ. Αυτός πρωτο δημιούργησε με τη σμίλη του το κατσάρωμα των μαλλιών του κεαφαλιού. Δημιούργησε τον ''ενόφθαλμο'', που ο βολβός των ματιών είναι λίγο βαθύτερα από το φυσιολογικό μάτι, ώστε να δώσει γλυκύτερη ομορφιά στο ελεύθερο χείλος του άνω βλεφάρου, για να φαίνεται πιο λάγνο και να εντυπωσιάζει. Δημιούργησε τις ραβδώσεις του σώματος, που αντιστοιχούν στην ύπαρξη των μυών του (στήθους, κοιλιάς και μηρών). Ο Πραξιτέλης κατάφερε να αναδείξει τα λουριά που έχουν τα σανδάλια και τα αγγεία που διαγράφονται στα μέρη εκείνα του σώματος, τα οποία διακρίνονται και ξεχωρίζουν από το φυσικό δέρμα. 


Τα θαλερά του στήθη λες πως δεν είναι από άψυχο και παγωμένο μάρμαρο. Είναι μία ανδρική ομορφιά που αποθέωσαν οι άνθρωποι και δημιούργησε η μαγική σμίλη, η φαντασία και η τεχνική του Πραξιτέλη, δίνοντας στον μαρμάρινο όγκο μία αίσθηση τόσο αληθινής ''ζωντανής'', σάρκας, που έχεις την αίσθηση ότι αν την αγγίξεις με τα δάκτυλά σου, θα νιώσεις να κυλά το αίμα στο κορμί του Ερμή, θα νιώσεις ότι αναπνέει και είναι έτοιμο να αλλάξει θέση ... και να μετακινηθεί...
 

Ένα τυχαίο γεγονός που έλαβε χώρα το 1935, στάθηκε η αιτία να παίξει ο φωτογραφικός φακός σε ένα παχνίδισμα μοναδικής σύμπτωσης και προκλητικής γοητείας. Ο φωτορεπόρτερ Βασίλειος Τσακιράκης είχε επισκεφθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών, για να θαυμάσει τα μοναδικά εκθέματα. Εκεί, σε μία αίθουσα υπήρχε το αντίγραφο του Ερμή της Άνδρου, άγαλμα επίσης του Πραξιτέλη (το πρωτότυπο υπάρχει στο μουσείο της Άνδρου). Ανάμεσα στους επισκέπτες ο έμπειρος φωτορεπόρτερ διέκρινε έναν νεαρό Έλληνα  που ξεναγούσε   μία ομάδα  Ισπανών. Όταν η ομάδα πλησιάσε  το άγαλμα του Ερμή έγινε το θαύμα. Άγαλμα και ο ξεναγός Έλληνας ταυτοποιηθήκανε. Η μηχανή του φωτορεπόρτερ απαθανάτισε τη μοναδική στιγμή και το ιστορικό γεγονός. Το γονίδιο του Έλληνα στην αιωνιότητα αναλλοίωτο. Η ομοιότητά τους είναι συγκλονιστική. Ο πρόγονος και ο απόγονος στην πορεία 2.500 ετών. Ακόμη και στους βοστρύχους (μπούκλες των μαλλιών)  η ομοιότητα είναι καταπληκτική. Η ανακάλυψη του μοντέλου του Πραξιτέλη  ήταν γεγονός. Το όνομα του νεαρού ωραίου ως Έλληνα, Νικόλαος Ζαφειρόπουλος, κάτοικος Θεσσαλονίκης.


 

...και λίγο σχετικό γέλιο...

 

Πέμπτη 7 Απριλίου 2016

Γ. ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ - ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ

Ήταν μία ηλιόλουστη ημέρα του Σεπτέμβρη του 2014, όταν η παλιά πόλη της Κυπαρισσίας γέμισε κόσμο. Με πρωτοβουλία του ιδιωτικού φορέα «Πρόγραμμα για την προστασία και ανάδειξη της Παλιάς Πόλης της Κυπαρισσίας» που στόχο έχει την ανάδειξη αλλά και τη σωτηρία της παλιάς πόλης, επισκέφθηκαν τον οικισμό 21 ζωγράφοι οι οποίοι αφού ξεναγήθηκαν στην πόλη, εμπνεύστηκαν από αυτή. Ελεύθερα επέλεξαν το σημείο που ήθελαν και ζωγράφισαν συνολικά 70 έργα τα οποία εκτέθηκαν στις 4 και 5 Απριλίου του 2015 στον πολυχώρο Αθηναΐς, στην Αθήνα. 


Ένας από τους 21 ζωγράφους ήταν και ο Γιώργος Σταθόπουλος, όπου και ζωγράφισε τον παρακάτω πίνακα.



Και σε αυτό το έργο του, ο Σταθόπουλος προσπαθεί να αναδείξει την ομορφιά της ζωής. Τα ζευγάρια του, σήμα κατατεθέν των έργων του, αποτελούν δυνατά σύμβολα ζωής που κυοφορούν την ομορφιά και στέλνουν το μήνυμα της συντροφικότητας που τόσο έχουμε ανάγκη στην εποχή μας. Έτσι και εδώ. Κάτω δεξιά, και κάτω από την παλιά πόλη της Κυπαρισσίας, μαζί με το κάστρο της, ένα ζευγάρι αγκαλιασμένο, αγναντεύει τη θάλασσα και υμνεί τον έρωτα, τη χαρά της ζωής. Η γυναίκα δαφνοστεφανωμένη, όπως σε πολλά έργα του Σταθόπουλου, τυλίγει αυτήν και τον άντρα με το φουστάνι της. 
Αιώνια σύμβολα του Γιώργου Σταθόπουλου τα λευκά περιστέρια του, παρουσιάζονται και σε αυτόν τον πίνακα να πετούν χαρούμενα στον φωτεινό ουρανό.
Τα χρώματα του πίνακα πολύχρωμα, όπως όλα του Σταθόπουλου, έντονα, διονυσιακά και οι γραμμές ήρεμες, απλές, καθαρές φέρνουν στον θεατή την ομορφιά, την ηρεμία, την ξεκούραση.
Σε μια εποχή μοναξιάς, ο Γιώργος Σταθόπουλος υμνεί τη σχέση και τη συντροφικότητα. Όταν ζωγραφίζει απόψεις πόλεων ο καταξιωμένος ζωγράφος επιλέγει εις γνώση του τις λαμπρές, φωτεινές τους στιγμές.  Ο Σταθόπουλος, αγαπημένος ζωγράφος της Ελλάδας, με τα έργα του υπογραμμίζει τις μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι, τον ελληνικό ήλιο και την αισιοδοξία του ελληνικού φωτός. Η τέχνη του Γιώργου Σταθόπουλου αφήνει τη γλυκιά αίσθηση του γνώριμου, της Ελλάδας όπως αποτυπώνεται εδώ και αιώνες....

  • Πού βρίσκεται η Κυπαρισσία; Ψάξε και βρες την στον χάρτη.

Δευτέρα 4 Απριλίου 2016

ΘΕΟΦΙΛΟΣ - Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ


Αν και ο Θεόφιλος δεν ζωγράφιζε συχνά ίδιο θέμα, υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις που ο λαϊκός ζωγράφος μας αχολήθηκε σε παραπάνω από έναν πίνακα με κάποια θέματα. Ιδιαίτερο αγαπητό του θέμα ήταν ο "Ερωτόκριτος και η Αρετούσα" που είχαμε δει σε παλιότερη ανάρτησή μας (ΚΛΙΚ) όπως και η Άλωση της Πόλης.

Ίσως ο γνωστότερος πίνακας της Αλώσεως από τους Τούρκους είναι και ο παρακάτω. Έχει τίτλο: "Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος ο αυτοκράτωρ των Ελληνορωμαίων εξέρχεται άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαΐου 29"


Είναι μια καζεΐνη σε καμβά και έχει ύψος 122 εκ. και πλάτος 154 εκ. Ο αυτοκράτορας αγέρωχος επιτίθεται, ενώ οι Τούρκοι σαστισμένοι απλά τον κοιτάζουν. Είναι η μεγαλύτερη φιγούρα στα δεξιά επάνω στο άσπρο άλογο, αφού στα έργα του Θεόφιλου, όταν πρόκειται για σύνθεση με πολυπρόσωπες παραστάσεις τότε ο κεντρικός ήρωας της σύνθεσης, τοποθετείται ή στο μέσο ή είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος (ή και τα δύο) από τα άλλα εικονιζόμενα πρόσωπα. Επειδή πίστευε ότι στη ζωγραφική πρέπει όλα να φαίνονται, οι μορφές αυτές τοποθετούνται στη σειρά και κατά μέτωπο, όχι σε βάθος, ώστε να μη κρύβει ποτέ η μία την άλλη.
Εξαίρεση γίνεται μόνο σε συνθέσεις που αντιγράφει από άλλους ζωγράφους ή από κάρτες, αλλά κι αυτές τις τροποποιεί με τέτοιο τρόπο που στο τέλος το έργο φέρει τη δική του προσωπική σφραγίδα.
Ο τίτλος του πίνακα αναγράφεται πάνω ψηλά στον ουρανό ενώ η υπογραφή του Θεόφιλου στο μέσο (στο κέντρο) του πίνακα, κάτω από το καφέ άλογο του Βυζαντινού αξιωματικού.
Το πεδίο της μάχης είναι μέσα από τα τείχη της Πόλης και οι Τούρκοι εικονίζονται με σαρίκι ενώ οι Έλληνες με περικεφαλαία. Κάτω δεξιά μαζί με τον στρατό συμμετέχει και ο κλήρος, αφού οι κληρικοί προσπαθούν να συμμετάσχουν και αυτοί με τον δικό τους τρόπο στην άμυνα της πόλης. 
Άλλοι πίνακες του Θεόφιλου με θέμα την άλωση της Πόλης είναι: (Βρες κοινά στοιχεία των πινάκων)

"Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, αυτοκράτορας των Ελληνορωμαίων, στη μάχη της 29 Μαΐου 453", ελαιογραφία σε καμβά, 1914
Ο πίνακας πουλήθηκε από τον οίκο Sotheby's στις 14-11-2007 έναντι 119.905 €.

"Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος ο αυτοκράτωρ των Ελληνορωμαίων εξέρχεται άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαΐου 29", ελαιογραφία σε χαρτόνι, ύψος 71 εκ. πλάτος 1 μ.
Πουλήθηκε από τον οίκο Christie's στις 7-3-2001 αντί 142.186 €.

"Κωνσταντίονος Παλαιολόγος μπροστά στα τείχη της Πόλης", νωπογραφία, 1899
  Βρίσκεται στο μουσείο Κίτσου Μακρή στον Βόλο.

"Η Άλωση  της Κωνσταντινούπολης", καζεΐνη σε καμβά, ύψος 55 εκ, πλάτος 72 εκ, υπογραφή κάτω δεξιά