Μια Νύχτα στο Μουσείο: ΘΕΟΦΙΛΟΣ - Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ

Τι είναι τα Τζουμέρκα; Πού βρίσκονται; ΚΛΙΚ

Πρόκειται για τοιχογραφία σε καφενείο στην κεντρική πλατεία στη Μακρινίτσα του Πηλίου που φέρει το όνομα του ζωγράφου.

Το κτίριο, πιθανώς κατά την περίοδο 1910 - 1911, διακοσμήθηκε στο εσωτερικό του με μια μεγάλη τοιχογραφία από τον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Η συνεχής λειτουργία όμως του χώρου σαν καφενείο προξένησε μεγάλη φθορά στην τοιχογραφία, γεγονός που οδήγησε στη συντήρησή της το 1988. Το 1995 το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε ολόκληρο το κτίριο ως "ιστορικό διατηρητέο μνημείο", ώστε να προστατευτεί από τυχόν αλλοιώσεις. Ακολούθησαν το 1996 εργασίες επισκευής του.

Ο πίνακας μαυρίζει, καθαρίζεται από ειδικούς και ξαναμαυρίζει. Οι φθορές όμως πληθαίνουν. Εύλογα αναρωτιέται κανείς: Τι είναι προτιμότερο; Τα έργα να παραμένουν στη φυσική τους θέση, να τ’ ακουμπάει η ζωή, με κίνδυνο να καταστραφούν, ή να μεταφερθούν στην ασφάλεια ενός μουσείου;

Εσύ τι απαντάς στο παραπάνω ερώτημα;

Η τοιχογραφία με διαστάσεις 3.15 Χ 2.50 μ. καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του ανατολικού τυφλού τοίχου της αίθουσας. Έχει ως θέμα της τον ήρωα Κατσαντώνη, έναν από τους πρώτους επαναστατημένους Έλληνες της περιόδου της Τουρκοκρατίας και αγαπημένο ήρωα του Θεόφιλου. Το θέμα της σύνθεσης έχει επικρατήσει να λέγεται "Ο Κατσαντώνης στα Τζουμέρκα", καθώς η επιγραφή που βρίσκεται στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας είναι δυσδιάκριτη.

Η σύνθεση είναι αφηγηματική και ξεδιπλώνεται σε διάφορα επίπεδα. Ο θεματικός πυρήνας της τοιχογραφίας είναι η εικόνα της στρατοπέδευσης και του γλεντιού της ομάδας του Κατσαντώνη μέσα σε ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον, που οριοθετείται από ένα ποταμάκι στο κάτω μέρος. Ο πρωταγωνιστής της σύνθεσης είναι ο Κατσαντώνης. Μεγαλύτερος σε μέγεθος από τους συντρόφους του, εμφανίζεται στα αριστερά της παράστασης να παίζει τον ταμπουρά του, πάντα όμως σε πολεμική ετοιμότητα, με το τουφέκι επάνω στη φουστανέλα του. Τριγύρω του υπάρχει έντονη κινητικότητα, καθώς οι σύντροφοί του ετοιμάζουν το υπαίθριο γλέντι χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, γύρω από ένα τεράστιο βαρέλι με κρασί. Από την όλη δράση βέβαια δε λείπουν ο χορός και το τραγούδι. Δεξιά, στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας, ένα μοναστήρι μεταφέρει τον θεατή σε πιο μόνιμες διαστάσεις του χώρου και του χρόνου. Λίγο πιο πάνω από το μοναστήρι κάνει την εμφάνισή του επελαύνων στρατός με μια ανδρική φιγούρα που μοιάζει να τον καθοδηγεί. Προοικονομείται εδώ η μάχη που θα ακολουθήσει και την ξέγνοιαστη διάθεση του θεατή διαδέχεται ένα αίσθημα αγωνίας.