Πέμπτη 31 Μαρτίου 2016

ΗΝΙΟΧΟΣ




Το άγαλμα του Ηνίοχου είναι αναμφίβολα το πιο διάσημο από τα αφιερώματα στους Δελφούς. (Ηνίοχος = αυτός που έχει, αυτός που κρατάει τα ηνία, τα χαλινάρια). 

Βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών και αποτελεί ίσως το γνωστότερο έκθεμά του και ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά της αρχαίας ελληνικής τέχνης της πρώιμης κλασικής εποχής.


Η σύνθεση, με μεγάλη πιθανότητα, είχε ως εξής (εικόνα παραπάνω): τέσσερα άλογα σύρουν το άρμα που επάνω του ήταν δύο αναβάτες, ο Ηνίοχος και ο αναθέτης του αφιερώματος. Δύο παιδιά δεξιά και αριστερά, κρατούν τα ηνία των εξωτερικών αλόγων και οδηγούν το άρμα, γιατί η αρματοδρομία έχει τελειώσει και το άρμα έχει νικήσει. Ο Ηνίοχος φορά στο κεφάλι την ταινία του νικητή. Ο Ηνίοχος, νικητής πια, περνάει σιγά μπροστά από το πλήθος που αλαλάζει. Απ’ όλο αυτό το υπέροχο σύμπλεγμα βρέθηκε μόνο ο Ηνίοχος.
Έχει ύψος 1.8 μ. και φορά τον τυπικό μακρύ χιτώνα των ηνιόχων, που ζώνεται ψηλά και συγκρατείται με δύο ταινίες για να μην ανεμίζει κατά τη διάρκεια του αγώνα. Οι πτυχώσεις του χιτώνα κάτω από το ζωστήρα δίνουν την εντύπωση δωρικού κίονα, ενώ οι πτυχές στο πάνω μέρος του κορμού είναι λοξές ή καμπύλες. 
Τα μαλλιά του περιζώνει ταινία, σύμβολο της νίκης, διακοσμημένη με ένθετο ασημί μαίανδρο.



Τα μάτια του είναι ένθετα από ημιπολύτιμο λίθο και γυαλί και εκφράζουν τη δύναμη και την αυτοκυριαρχία του. 
Δεν απεικονίζεται κατά τη διάρκεια του αγώνα, αλλιώς η κίνησή του θα ήταν πιο έντονη, αλλά στο τέλος – μετά τη νίκη του – όταν ήρεμος και γεμάτος ευτυχία πραγματοποιεί μέσα στον ιππόδρομο τον γύρο του θριάμβου. Στο πρόσωπο και το σώμα δεν είναι χαραγμένα χαρακτηριστικά αλαζονείας, αλλά μιας ήρεμης αυτοπεποίθησης.
Προσφέρθηκε από τον τύραννο της Γέλας Πολύζαλο, ύστερα από νίκη του σε αρματοδρομία στα Πύθια στα 478 ή στα 474 π. Χ.


Θεωρείται έργο μεγάλου καλλιτέχνη, ίσως του Πυθαγόρα από το Ρήγιο (Σάμιος - όχι ο Μαθηματικός) ή, κατ' άλλους, ο Κάλαμις ή ο Κριτίας.
Κατά τον μεγάλο σεισμό του 373 π.Χ., η σφοδρή πτώση βράχων και χωμάτων στην πλατεία του ναού προκάλεσε την καταστροφή του αρχαϊκού ναού και καταπλάκωσε τα έργα τέχνης που υπήρχαν εκεί, ανάμεσά τους και το άγαλμα του Ηνίοχου. Κρυμμένο και προφυλαγμένο κάτω από τα χώματα που το σκέπαζαν για αιώνες, κατόρθωσε να διαφύγει τη σύληση από τις κατά καιρούς επιδρομές ή τη συστηματική αφαίρεση γλυπτών από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες ή τον αφανισμό που υπήρξε η κοινή μοίρα όλων σχεδόν των χάλκινων έργων του ιερού κατά τα μεταγενέστερα χρόνια. Η γαλλική ανασκαφή των Δελφών, το 1896 τον έφερε ξανά στο φως, σχεδόν ανέπαφο, με την πράσινη πατίνα που τον προστάτευσε από τη διάβρωση. Η ανακάλυψή του, όπως είναι λογικό, συνοδεύτηκε από μεγάλο ενθουσιασμό, καθώς ήταν τότε το μοναδικό χάλκινο άγαλμα της κλασικής εποχής σε μεγάλο μέγεθος.

Τετάρτη 30 Μαρτίου 2016

Γ. ΓΑΪΤΗΣ - ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ

Την περίοδο κυρίως 1960 - 1967 και περιστασιακά και λίγο αργότερα, η ζωγραφική επιφάνεια των έργων του Γαΐτη χωρίζεται σε μικρότερες ενότητες, με υποτυπώδεις μορφές. Οι άνθρωποι - έντομα, οι πίνακες μέσα στον πίνακα, η χρήση γελοιογραφικών στοιχείων και ρεαλιστικών αναφορών και οι συνδυασμοί τους με αφηρημένα και φανταστικά θέματα δίνουν εξαιρετικά εκφραστικά αποτελέσματα.
Με τη συλλογή «Μικρόκοσμος», όπου οι μικρές φιγούρες, ανθρωπόμορφα όντα, έντομα και φυτικά στοιχεία που επαναλαμβάνονται, σχηματοποιούνται και πολλές φορές με καθορισμένα διαχωριστικά στοιχεία, υποχρεώνονται από τον δημιουργό τους στην απόλυτη απομόνωση.
  • Τι τίτλο νομίζεις θα έδωσε ο Γαΐτης και στα δύο παρακάτω  έργα του;
Ακρυλικό σε καμβά, υπογραφή καλλιτέχνη κάτω δεξιά
 
Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή καλλιτέχνη κάτω δεξιά σε κάθε εικόνα

Παρατήρησε καλά και τους παρακάτω πίνακες από τη συλλογή "Μικρόκοσμος" και βρες τι τίτλο έχουν 

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή καλλιτέχνη κάτω δεξιά
 


Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά, 1972

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, δεν έχει υπογραφή

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά, 1965

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά, 1966

Ελαιογραφία σε καμβά, δεν έχει υπογραφή

Ελαιογραφία σε καμβά, δεν έχει υπογραφή

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Ελαιογραφία σε καμβά, υπογραφή κάτω δεξιά

Τρίτη 22 Μαρτίου 2016

ΘΕΟΦΙΛΟΣ - 25η ΜΑΡΤΙΟΥ

Πάρα πολλά είναι τα έργα του Θεόφιλου που έχουν σαν θέμα τη διπλή γιορτή της 25ης Μαρτίου αφού μια θεματική κατηγορία που ασχολήθηκε αρκετά είναι και η ιστορία και ιδίως η Επανάσταση του '21.

Ζωγράφισε πάρα πολλούς ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης. Δυο είδαμε ήδη σε προηγούμενες αναρτήσεις τόσο από το σπίτι του Κοντού ΚΛΙΚ όσο και από το καφενείο "Θεόφιλος" ΚΛΙΚ.

  • Παρατηρήστε τις παρακάτω εικόνες και βρείτε κοινά χαρακτηριστικά.
  •  Περιγράψτε ρούχα και μαλλιά των ηρώων. 
  • Σε ποια εποχή αναφέρονται;
  • Ποια χρώματα κυριαρχούν; 
  • Αναγνωρίζετε τους ήρωες που εικονίζονται και τη δράση του καθενός;
"Ο ήρως της Γραβιάς Οδυσσέας Ανδρούτσος το 1821", καζεΐνη σε καμβά, 1912
Παπαφλέσσας, λάδι σε πανί, 1933
"Ο ήρωας Αθανάσιος Διάκος το 1821", καζεΐνη
"Ο ήρως Αθανάσιος Διάκος συλλαμβάνεται υπό των Τούρκων το 1821", νωπογραφία, 1912
Γεώργιος Καραϊσκάκης, καζεΐνη, 1919
"Ο Πέτρος Μαυρομιχάλης επαναστατών την Μεσσηνίαν", νωπογραφία
«Δεν ξέρω την ιστορία όπως οι δάσκαλοι από τα βιβλία, την ξέρω όπως τη λέει ο τόπος και τα τραγούδια του. Η ιστορία είναι άνεμος που την καταλαβαίνεις όταν την ανασαίνεις.» έλεγε ο Θεόφιλος.

"Ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί την σημαίαν της ελευθερίας το 1821", νωπογραφία , 1912
Ο Καραϊσκάκης στη μάχη του Φαλήρου, λάδι σε καμβά
"Ο Μάρκος Βότσαρης, η μάχη στο Κεφαλόβρυσο Καρπενησίου, χάνι του Ρήγγα", νωπογραφία
"Ο Χρήστος Αναγνωσταράς νικά τους Τούρκους στο Βαλτέτσι το 1821", καζεΐνη
"Ο Ιάκωβος Τομπάζης πυρπολεί το τουρκικό τρίκροτον", καζεΐνη, 1912
Οι γιγαντομάχοι ήρωες Σταμάτης Νικηταράς, Ιωάννης Γκούρας και Οδυσσέας Ανδρούτσος, καζεΐνη
"Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη το 1823", καζεΐνη σε καμβά
"Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου δια χειρός Θεόφιλου Χατζημιχαήλ", καζεΐνη, 1911
«Ο Θεόφιλος, γέννημα και θρέμμα της ελληνικής φύσεως και απόγονος άμεσος της επαναστάσεως, όταν ζωγραφίζει ήρωες του ’21, οι φουστανέλες γίνονται λουλούδια στους αγρούς.» 
E. Tériade

 Η εποποιία της ελληνικής επανάστασης δοσμένη μέσα από την ζωγραφική απεικόνιση των μεγάλων στιγμών της με την απαράμιλλη τέχνη κορυφαίων ζωγράφων που έμειναν στην ιστορία.


Πέμπτη 17 Μαρτίου 2016

Ν. ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ - ΓΚΙΚΑΣ - ΜIΣΤΡΑΣ

"Μιστράς", ελαιογραφία σε καμβά, 1973, (υπογραφή καλλιτέχνη κάτω δεξιά)
Ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες του Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα είναι ο παραπάνω που φέρει τον τίτλο "Μιστράς".
Ο καλλιτέχνης χειρίζεται τον χώρο με αναδιπλούμενα επίπεδα διαφορετικών διακοσμητικών στοιχείων, για να δώσει βάση στον χώρο που βρίσκεται η βυζαντινή καστροπολιτεία. 
Είναι από τους μεγαλύτερους πίνακες του Γκίκα με διαστάσεις 130 Χ 195 εκ. και διακρίνουμε μετακυβιστικά στοιχεία μαζί με στοιχεία ελληνικής φύσης και φωτός. Ένα σύνολο από καμάρες, παράθυρα και σκαλοπάτια συνθέτουν τα ερείπια του Μιστρά ενώ ο κάμπος χαμηλά αναδεικνύεται με διάφορες αποχρώσεις πράσινου...
Ο πίνακας "έπιασε" την ψηλότερη τιμή σε δημοπρασία στο Λονδίνο από τον οίκο Sotheby’s το φθινόπωρο του 2011. Συγκεκριμένα αγοράστηκε από τον Έλληνα εφοπλιστή Αντώνη Κομνηνό αντί του ποσού των 520.809 ευρώ...

Το δεσποτάτο του Μιστρά ιδρύθηκε πολύ αργότερα (1259) από τους Παλαιολόγους. Ήταν κοντά στη Σπάρτη αλλά σιγά σιγά επεκτάθηκε ως τον Ισθμό της Κορίνθου. 
Γνώρισε μεγάλη πολιτιστική ακμή. Σ' αυτό δίδαξε και ο σοφός Γεώργιος Πλήθων - Γεμιστός, ο οποίος έγραψε περίφημα συγγράμματα με σκοπό την αναγέννηση και διάσωση του Ελληνισμού. Πήρε επίσης μέρος στις συνόδους για την ένωση των δύο εκκλησιών και ήταν υπέρμαχος της άποψης ότι οι Βυζαντινοί ήταν "Έλληνες στην καταγωγή, όπως μαρτυρούσε η γλώσσα και η παιδεία τους" και θα έπρεπε να αποκαλούνται Έλληνες. 
Στον Μιστρά τέλος στέφθηκε και ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος ο ΙΑ' ο Παλαιολόγος. 


 Πολλά ερείπια εκκλησιών και του παλατιού σώζονται ως σήμερα. 

Ανάκτορα
Μητρόπολη, Άγιος Δημήτριος

Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016

ΘΕΟΦΙΛΟΣ - Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ

Τι είναι τα Τζουμέρκα; Πού βρίσκονται; ΚΛΙΚ

Πρόκειται για τοιχογραφία σε καφενείο στην κεντρική πλατεία στη Μακρινίτσα του Πηλίου που φέρει το όνομα του ζωγράφου.


Το κτίριο, πιθανώς κατά την περίοδο 1910 - 1911, διακοσμήθηκε στο εσωτερικό του με μια μεγάλη τοιχογραφία από τον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Η συνεχής λειτουργία όμως του χώρου σαν καφενείο προξένησε μεγάλη φθορά στην τοιχογραφία, γεγονός που οδήγησε στη συντήρησή της το 1988. Το 1995 το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε ολόκληρο το κτίριο ως "ιστορικό διατηρητέο μνημείο", ώστε να προστατευτεί από τυχόν αλλοιώσεις. Ακολούθησαν το 1996 εργασίες επισκευής του.

Ο πίνακας μαυρίζει, καθαρίζεται από ειδικούς και ξαναμαυρίζει. Οι φθορές όμως πληθαίνουν. Εύλογα αναρωτιέται κανείς: Τι είναι προτιμότερο; Τα έργα να παραμένουν στη φυσική τους θέση, να τ’ ακουμπάει η ζωή, με κίνδυνο να καταστραφούν, ή να μεταφερθούν στην ασφάλεια ενός μουσείου;
  • Εσύ τι απαντάς στο παραπάνω ερώτημα;
Η τοιχογραφία με διαστάσεις 3.15 Χ 2.50 μ. καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του ανατολικού τυφλού τοίχου της αίθουσας. Έχει ως θέμα της τον ήρωα Κατσαντώνη, έναν από τους πρώτους επαναστατημένους Έλληνες της περιόδου της Τουρκοκρατίας και αγαπημένο ήρωα του Θεόφιλου. Το θέμα της σύνθεσης έχει επικρατήσει να λέγεται "Ο Κατσαντώνης στα Τζουμέρκα", καθώς η επιγραφή που βρίσκεται στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας είναι δυσδιάκριτη.
Η σύνθεση είναι αφηγηματική και ξεδιπλώνεται σε διάφορα επίπεδα. Ο θεματικός πυρήνας της τοιχογραφίας είναι η εικόνα της στρατοπέδευσης και του γλεντιού της ομάδας του Κατσαντώνη μέσα σε ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον, που οριοθετείται από ένα ποταμάκι στο κάτω μέρος. Ο πρωταγωνιστής της σύνθεσης είναι ο Κατσαντώνης. Μεγαλύτερος σε μέγεθος από τους συντρόφους του, εμφανίζεται στα αριστερά της παράστασης να παίζει τον ταμπουρά του, πάντα όμως σε πολεμική ετοιμότητα, με το τουφέκι επάνω στη φουστανέλα του. Τριγύρω του υπάρχει έντονη κινητικότητα, καθώς οι σύντροφοί του ετοιμάζουν το υπαίθριο γλέντι χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, γύρω από ένα τεράστιο βαρέλι με κρασί. Από την όλη δράση βέβαια δε λείπουν ο χορός και το τραγούδι. Δεξιά, στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας, ένα μοναστήρι μεταφέρει τον θεατή σε πιο μόνιμες διαστάσεις του χώρου και του χρόνου. Λίγο πιο πάνω από το μοναστήρι κάνει την εμφάνισή του επελαύνων στρατός με μια ανδρική φιγούρα που μοιάζει να τον καθοδηγεί. Προοικονομείται εδώ η μάχη που θα ακολουθήσει και την ξέγνοιαστη διάθεση του θεατή διαδέχεται ένα αίσθημα αγωνίας.
Ο Κατσαντώνης στα Τζουμέρκα, νωπογραφία

Λεπτομέρεια

Παρασκευή 11 Μαρτίου 2016

Γ. ΓΑΪΤΗΣ - Η ΛΗΔΑ ΚΑΙ ΚΥΚΝΟΣ


Η Λήδα και ο κύκνος, ελαιογραφία σε καμβά (υπογραφή καλλιτέχνη κάτω αριστερά)
Ο παραπάνω πίνακας του Γαΐτη έχει σαν τίτλο "Η Λήδα και ο Κύκνος". Είναι ο σχετικός μύθος της Λήδας και του Δία και ο Γαΐτης τον "εμπλούτισε" με τα "ανθρωπάκια" του που έχουν τη θέση κιόνων στον αρχαίο ελληνικό ναό και συμπληρώνει τον πίνακα στο βάθος. Κεφάλια από "ανθρωπάκια" διάλεξε επίσης για να στολίσει τα ακροκέραμα του ναού.
Η Λήδα σε αντίθεση με τα περισσότερα έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής και αγάλματα) που εικονίζουν το ίδιο θέμα δεν είναι γυμνή αλλά φοράει χιτώνα. Στα μαλλιά φέρει κορδέλα. Στο δεξί της χέρι κρατάει ίσως κάποιο σχοινί ή ίσως τροφή για τον κύκνο - κάποια σκουλήκια - (μια και ο κύκνος φαίνεται να κοιτάει προς τα εκεί) ενώ το αριστερό της χέρι δε φαίνεται καθόλου.


Σύμφωνα με τον μύθο (μια εκδοχή) η Λήδα είναι μια όμορφη βασιλοπούλα, κόρη του βασιλιά της Αιτωλίας Θέστιου και σύζυγος του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω.
Μια ημέρα ο Δίας την είδε στις όχθες του Ευρώτα και ξετρελάθηκε με την ομορφιά της. Ο ακατανίκητος πόθος του τον οδήγησε στην Αφροδίτη η οποία και πρόθυμα τον βοήθησε. Μεταμορφώθηκε ο Δίας σε έναν όμορφο κύκνο και η Αφροδίτη σε έναν μεγάλο αετό που κυνηγούσε να κατασπαράξει τον δυστυχή κύκνο ο οποίος ζήτησε προστασία στην αγκαλιά της Λήδας η οποία και τρυφερά αγκάλιασε τον κύκνο για να τον προστατεύσει.
 Μετά από 9 μήνες η Λήδα γέννησε δυο αυγά, από το ένα βγήκε ο Πολυδεύκης και η ωραία Ελένη (τα παιδιά του Δία) και από το άλλο ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα (τα παιδιά του Τυνδάρεω).

 Υπάρχουν και άλλες εκδοχές παραπλήσιες.
 
Όπως ήταν φυσικό ο μύθος της Λήδας, της εκλεκτής του Δία, ενέπνευσε πολλούς αρχαίους αλλά και νεώτερους καλλιτέχνες που απέδωσαν τη Λήδα με τον κύκνο της, κατά κανόνα στη σκηνή της ερωτικής τους περίπτυξης.

Πλήθος τέτοιων παραστάσεων απαντώνται σε αγγεία, αλλά και σε γλυπτά όπως η ανευρεθείσα στην Αθήνα (σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο) αποκειμένη μαρμάρινη στήλη. 



Αλλά και το γλυπτό σύμπλεγμα στο Καπιτώλιο (ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνικού πρωτοτύπου του 4ου αι. π.Χ.), όπου ο Δίας ως καταδιωκόμενος κύκνος βρίσκεται στα πόδια της Λήδας. 



Ενώ δύο ακόμη γλυπτά στο μουσείο της Φλωρεντίας παριστούν τη Λήδα να χαϊδεύει τον κύκνο,


αλλά και στη Βενετία και σε πολλά άλλα μέρη

Ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνικού έργου του 1ου π.Χ. αιώνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Βενετίας
Τέλος, περίφημο είναι το μωσαϊκό της Ρωμαϊκής "Οικίας της Λήδας" στην Παλαίπαφο της Κύπρου, "Λήδα και Κύκνος".